Il    dall'occurrenza ...

... e la prevista en La Quotidiana dils 30 da mars 2023.

Gliendisgis, ils 3 d'avrel 2023 ...

... ein 28 persunas stadas a "da cuminonza", u per raquintar atgnas historias da cletg e curascha u per "mo" tedlar tgei che vegn tut raquintau. Quellas seras da "mi-sa-pa" (mintgin sa participar) han per ordinari liug en in'atmosfera lucca e spontana e semeglian in tec emperneivlas sentupadas da famiglia. Era leu dat ei da quels e da quellas che gin nuot ed auters che prendan bugen il plaid era pliras gadas.

- Entschiet ha la sera cun in solo da violina e quei hagi duvrau bia curascha, ha il sunadur raquintau. El hagi onns ed onns buca tuccau en quei instrument pli. Mo la violina regordi el aunc oz a quels suentermiezgis da "Vortragsübungen" a Cuera el Volkshaus, nua che geniturs e madretschas, augs ed ondas vegnevan a tedlar. E sch'ei devi in laud suenter, schizun dil scolast da musica, sche eri quei in mument da ventira.

- Muments da tensiun, ch'han pretendiu curascha, ha era in auter raquintader schau reviver. El vevi survegniu da siu superiur in rapport da persunal, in rapport ch'eri tenor el nauschs e malgests. Sinquei hagi el rimnau ina roscha cunterarguments e pretendiu in discuors cun la scheffa da siu superiur. En treis hagien els tractau la caussa e siu superiur hagi stuiu reveder il rapport. El, il raquintader, seigi staus aschi loschs da sia curascha ch'el seigi ius suenter varga in'ura pil marcau entuorn cun in sentiment da cuntentientscha - e quei malgrad ch'ei pluvevi ed el eri sin via senza parisol.
- Il cletg da catscha ha era survegniu siu plaz, tonpli ch'il raquintader ha tradiu ch'el eri da lezzas uras buc aunc ina veglia uolp. Mo gest el hagi giu da sia emprema catscha in cletg narr da sittar ina gronda caura camutsch (ina lubida!) che auters catschadurs vessien era giu mustgas da tuccar.
- Ir a Tscheiver avon varga 45 onns e veser leu "igl um dalla veta" - tgei cletg! Era da quei ei vegniu risdau. E ch'ei hagi duvrau ina stoda curascha suenter da raquintar als geniturs che quei elgiu seigi in um spartgiu.
- Ina dunna ha schau reviver ina stad da sia affonza avon varga 60 onns. Ella eri en plazza giu Glion, stuevi durmir leu duront l'jamna e vevi da pertgirar in affon da biebein dus onns. Ella hagi schau encrescher immens lezza stad e bargiu bia larmas. In gi eri la brama per saver turnar a casa aschi gronda ch'ella hagi stuschau la carrotscha d'affons cugl affon lien tochen si Ruschein. La via eri da gliez temps buc asfaltada aunc. Suenter quella "excursiun" hagi ella stuiu seperstgisar tier ses patruns. Mo l'emoziun da quella gronda curascha senti ella aunc oz.

- Historias da cletg enten ir cun auto ha ei dau pliras. Ina zun dramatica che vess saviu prender ina nauscha fin (cunzun sch'ina persuna fuss aunc sesida sper il manischunz) ha ei dau ils onns 80 dil davos tschentaner. En connex cun lavurs da neiv e rumida egl uaul sur ina via cantunala hagi tuttenina in terment bliec perforau igl auto. Scalgias da veider en fatscha, gliez bein, ed in donn total hagi ei dau - mo era ina immensa purziun cletg.
- Cletg ha era ina dunna giu cun siu auto ch'era vegnius giud via ch'ella sappi aunc oz buca daco. Igl auto seigi seruclaus - e setschentaus puspei sin sias quater rodas ina via pli a bass. Habitonts che stevan damaneivel hagien empristau lur handy ad ella, aschia ch'ella hagi saviu telefonar a siu um ed alla polizia. E sil post da polizia seigi ella vegnida tractada cun gronda gentilezza.
- Da cletg e curascha ha in'autra automobilista raquintau cun in grond surrir. Avon biars biars onns, cu ella sezza vevi buca aunc in'auto, hagi ella astgau duvrar il vehichel da siu frar ch'era ius per pli liung temps egl exteriur. Mo el hagi insistiu ch'ella fetschi ina siguranza da casco cumpleina. Quella hagi ella lu era duvrau ... E curascha vitier da raquintar a siu frar tgei che seigi schabegiau en in manever da vargar.
- Cun senudar en la mar en l'Indonesia, hagien ella e sia camerata da viadi giu cletgun. Tuttenina seigien numnadamein grondas undas s'avischinadas ed ella hagi priu ensemen tut sia curascha per quietar sia camerata temeletga - aschia che tut hagi priu ina buna fin.

- Ina liunga historia ei stada quella d'in unviern avon prest 50 onns. Els erien en treis sin skis e seigien vegni tschaffai d'ina lavina. Tuts treis hagien pudiu cun atgnas forzas o dallas nevadas, sulettamein in fest da skis seigi staus anavos el cugn dalla lavina. Gliez hagi giu per consequenza ch'ina gronda acziun da salvament (nunnecessaria!) seigi vegnida instradada. Els vevien emblidau dad annunziar allas pendicularas quei dalla lavina e ch'ei hagien giu cletg che tuts treis seigien o da quella e sauns e salvs ...
- Ei ha era dau historias cuortas. Per exempel quella d'ina dunna ord siu temps en ina scola da puras. Ella hagi ughegiau da far frunt ad in scamond da discuorer romontsch (ni pagar mintgamai tschun francs), in scamond dad ina scolasta puschlavina. Ella hagi getg a quella en fatscha: "Aschigitg che Vus discurris puschlavin discuorel jeu era romontsch." Ella hagi ina habitaziun da vacanzas a Ruschein, ha in'autra raquintadra menziunau. Quei seigi per ella in grond cletg, perquei che ella sesenti bein cheu. In raquintader ha concediu cun egls glischonts (ed en preschientscha da sia mumma) che el hagi giu il grond cletg da ver ina buna mumma. E cura che l'occurrenza era ton sco vargada ha ina raquintadra aunc tradiu che ella hagi festivau dacuort siu secund anniversari. Ella hagi numnadamein survegniu avon zacons onns in organ da zatgi. Quella transplantaziun seigi stada per ella in grond cletg e seigi mintga onn danovamein in motiv da seregurdar da quei en engrazieivladad.