Il    dall'occurrenza ...

... e la prevista en La Quotidiana dils 30 da settember 2019:

Gievgia, ils 3 d'october 2019 …

… ein puspei varga 50 persunas seradunadas en la stanza da scola 11, quella ga per tedlar tgei ch'ils quater ex-gardists da Ruschein raquentan da lur temps a Roma. Il vegl dad els, Franz Klaiss ha entschiet siu survetsch en la Guardia svizra papala avon 20 onns. Il pli giuven, Duri Coray ei serendius a Roma avon 10 onns. Christian Casanova saveva gia d'affon massa dalla veta sco gardist perquei che siu bab era gia staus en la Guardia. E Michael Schwitter ch'ei carschius si a Mels SG ha raquintau che era Mels s'audi tier ils loghens en Svizra cun pulitamein biars gardists. El habitescha ussa a Ruschein ed ei maridaus cun la sora dad in ex-gardist. Carriera gronda en la Guardia papala ha negin dad els vuliu far. Tuts ein turnai suenter dus respectiv treis ni treis onns e miez. Las immensas dimensiuns el Vatican ein restadas en ferma memoria a tuts quater gardists. Tut para dad haver leu la grondezia da XXXXL: ils baghetgs imposants e magnifics, la grondezia colossala dalla Plazza da s. Pieder e las fuolas e fuolas da glieud. In dils gardists ha manegiau: Cura ch'el seigi turnaus a casa seigi el sedumandaus, schebein sia casa paterna seigi vegnida pli pintga ni sche el seigi carschius taluisa. Tut parevi gl'emprem aschi pign ad el a Ruschein ...

da seniester: Michael Schwitter, Christian Casanova, Maria Cadruvi (moderatura), Franz Klaiss, Duri Coray

Duri ei vegnius alla sera "da cuminonza" en l'uniforma da gala ed il publicum ha tedlau e mirau cun bucca e nas cura ch'el ha demonstrau las differentas modas da salutar cun il halumbard. Franz ha pachetau ora ina placat en ina gronda rama, in placat plein tgaus, denter quels era il siu. Sil placat ein tut ils 132 gardists documentai ch'eran en survetsch papal igl onn sogn 2000. Michael ha aviert ina schatulla e mussau duas medaglias da renconuschientscha ch'el ha survegniu per ses merets a Roma. E Christian ha priu bufatg ord ina pintga scatla da cartun, pauc pli gronda ch'in pac cigarettas – in von alv. Quel hagi el giu en da siu cumiau da Roma cura ch'el hagi dau il maun a papa Benedetg XVI.

Ils gardists han raquintau da survetschs da cuorta e da liung'uriala, da lur viadis alla mar el temps liber, da bunas tscheinas talianas en sortida, dad uorden e disciplina duront il temps da lavur, da lur paga, dalla caserna veglia, da visetas legreivlas ord la Svizra e secapescha dil gi il pli intensiv ed emoziunal en la veta d'in gardist, il gi dalla saramentaziun ils sis da matg cura ch'il Vatican seregorda dil Sacco di Roma.  

Il rapport da La Quotidiana dils 9 d'october 2019: